W niniejszym artykule przedstawimy zalecane przez specjalistów metody radzenia sobie z atakiem paniki, niezależnie od intensywności objawów – czy to pełnowymiarowy napad lękowy, czy też nagły przypływ niepokoju z objawami somatycznymi u Ciebie lub kogoś z otoczenia.
Panika – definicja
Panika jest to niespodziewane i nagłe uczucie intensywnego strachu, lęku i niepokoju. Atak paniczny (ang. panic disorder) występujący również pod nazwą lęk paniczny lub zespół lęku napadowego, jest definiowany jako zaburzenie lękowe, które cechuje pojawianie się epizodów nasilonego i gwałtownego lęku, który jest niewspółmierny do wywołującego go bodźca. Napadom paniki towarzyszą objawy somatyczne, psychiczne oraz poznawcze.
Powtarzające się epizody paniki i towarzyszący temu silny stres, zaburzają normalne funkcjonowanie w życiu codziennym. Pojedynczy epizod pojawia się niespodziewanie z tendencją wzrostową. Najczęściej jest to intensywny stan trwający od kilku do kilkunastu minut (nie dłużej niż 2 godziny).
Warto wiedzieć
Wystąpienie napadu paniki nie jest równoznaczne z diagnozą zespołu lękowego. W rzeczywistości, wielu ludzi przynajmniej raz w życiu doświadcza takiego stanu, na przykład przygotowując się do poważnej operacji lub zmiany. O zaburzeniu mówimy, gdy strach przed kolejnymi napadami paniki zaczyna ograniczać codzienne funkcjonowanie – osoby dotknięte tym problemem unikają opuszczania domu, podróżowania i konfrontacji z otoczeniem. Takie stany mogą prowadzić do rozwoju depresji, która zazwyczaj współwystępuje z zaburzeniami lękowymi, w tym z napadami paniki.
Atak paniki – Czyli tak naprawdę co?
Atak paniki jest stanem złożonym i dość trudnym do zdefiniowania. Z perspektywy psychiatrii jest to stan wzmożonego lęku o zmiennym nasileniu. Co to oznacza w praktyce? Od czego zależy natężenie ataku paniki i jak rozpoznać zbliżający się napad?
Atak paniki to nic innego, jak uczucie strachu i lęku jako reakcji na silny stres, który może być związany z daną sytuacją, zdarzeniem lub doświadczeniem z przeszłości. Do pierwszych objawów ataku paniki należą najczęściej doznania płynące z ciała (np. przyspieszone bicie serca, przyspieszony oddech). Warto wiedzieć, że objawy te są naturalną reakcją organizmu na doświadczany stres lub potencjalnie niebezpieczną sytuację. Pełnią ważną funkcję adaptacyjną w życiu każdego z nas, szczególnie kiedy ciało staje w obliczu zagrożenia zdrowia lub życia. Dopiero nieprawidłowa interpretacja bodźca wywołującego stres i niepokój może pogłębić ten stan oraz zapoczątkować silny atak paniki.
Konsekwencją ponownego doświadczania ataków paniki mogą być objawy afektywne (zaburzenia nastroju) i lęk przed ponownym napadem, co z kolei doprowadza do unikania sytuacji lub zdarzeń, w których pojawiają się ataki paniki. Osoby, które doświadczają napadów paniki, nierzadko borykają się z zaburzeniami funkcjonowania psychicznego. Powtarzające się napady mają więc znaczący wpływ na jakość życia i zaburzone poczucie bezpieczeństwa.
Ataki paniki – odpowiedź na przewlekły stres
Nie każdy wie, że powtarzające się napady paniki nie zawsze są silną odpowiedzią organizmu na konkretny bodziec. Bardzo dużo osób przeżywa nagłe napady lęku, które nie są bezpośrednio związane z obawą o zdrowie lub życie swoje lub bliskich w danej chwili. Ataki paniki mogą być również konsekwencją przewlekłego stresu lub traumatycznych doświadczeń (np. wypadku, choroby przewlekłej, śmierci bliskiej osoby).
Co robić podczas ataku paniki? – instrukcja krok po kroku
Jak radzić sobie z atakami paniki i uczuciem obezwładniającego lęku? Jak pomóc osobie doświadczającej tego nagłego stanu? To bardzo ważne pytania, gdyż wiedza o postępowaniu w przypadku niespodziewanego napadu paniki może pomóc w szybszym wyciszeniu objawów.
1. Koncentracja na oddechu
Skoncentruj się na powolnym, głębokim i spokojnym oddychaniu, lub zachęć inną osobę do tego samego. Pamiętaj, że kluczem do radzenia sobie z atakiem paniki jest świadome kontrolowanie oddechu. Skupiając się na oddechu, osoba doświadczająca ataku paniki może odzyskać kontrolę nad swoim ciałem. To zdecydowanie najskuteczniejsza metoda łagodzenia objawów ataku paniki.
2. Stabilizacja oddechu
Pomocne może być liczenie podczas oddychania i techniki relaksacyjne, np. 4 sekundy na wdech i 8 sekund na wydech. Jeśli towarzyszysz osobie w trakcie ataku paniki, zachęcaj ją do spokojnego oddychania i oddychaj razem z nią. Inną metodą jest liczenie do dziesięciu, które może pomóc osobom mającym trudności z kontrolowaniem oddechu lub hiperwentylacją. Licz na głos. Połóż rękę na swojej klatce piersiowej lub osoby doświadczającej ataku paniki, aby pomóc jej uspokoić oddech.
3. Zmiana otoczenia
Znajdź spokojną przestrzeń, bez rozpraszających bodźców, takich jak nadmierny hałas, tłum, elektroniki. Jeśli jesteś z osobą, która przeżywa atak paniki, to zapewnij jej wsparcie, ciszę i spokój. Bądź oszczędny w słowach. Mów spokojnym głosem i unikaj stresujących komentarzy typu ,,nie panikuj”, ,,uspokój się”.
4. Skupienie uwagi na innych bodźcach
Po wyregulowaniu oddechu należy przenieść uwagę i myśli na inny punkt. Już samo skupienie wzroku na jednym, konkretnym punkcie, który nie jest związany z doświadczaną sytuacją, może okazać się bardzo pomocne i uspokajające (np. patrzenie w obraz). Spróbuj więc odwrócić swoją uwagę lub osoby z otoczenia poprzez skupienie wzroku na jednym punkcie w polu widzenia. Jeśli jesteś sam, zadzwoń do bliskiej osoby, porozmawiaj na łączące was tematy. Aktywność fizyczna to kolejny sposób na odwiedzenie uwagi od katastroficznych myśli wywołujących panikę. Dodatkowo racjonalizacja sytuacji i afirmacje mogą pomóc ci w poradzeniu sobie z napadem lęku.
5. Wsparcie specjalisty
Pamiętaj, że stosowanie metod relaksacyjnych w sytuacji utraty kontroli nad ciałem i emocjami nie sprawi, że ataki paniki przestaną się pojawiać. Podobnie unikanie bodźców wywołujących lęk paniczny nie uwolni od problemu, a znacznie obniży jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Najskuteczniejszą metodą walki z zaburzeniami lękowymi (w tym zespołu lęku napadowego) jest leczenie ataków paniki u specjalisty – psychologa lub psychoterapeuty.
Co warto powiedzieć w takiej sytuacji do siebie lub osoby doświadczającej lęku panicznego? Powtarzanie pozytywnych zdań i zwrotów na temat aktualnej sytuacji w wielu przypadkach jest bardzo pomocne. Możesz nazwać to, co się z Tobą lub osobą w otoczeniu dzieje. Powtarzaj spokojnym tonem:
,,To tylko atak paniki, który zaraz przejdzie. Moje myśli są nieprawdziwe, jestem bezpieczny, nic się nie stanie, nic mi nie grozi. Wiem, jak sobie poradzić. Wiem, jak pokonać atak paniki. Oddychaj. Oddychaj. Najważniejsze, to: oddychaj i licz, oddychaj i licz”.
Pamiętaj!
W niektórych przypadkach mogą wystąpić duszności lub utrata przytomności. W takiej sytuacji należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe, a po uzyskaniu pierwszej pomocy zgłosić się do specjalisty na kontynuację leczenia.
Jeżeli potrzebujesz specjalisty – skontaktuj się z nami!
Psychoterapia to najskuteczniejsza i najbardziej powszechna metoda leczenia zaburzeń lękowych, w tym ataków paniki. Centrum Psychoterapii Blisko to miejsce, gdzie tworzymy bezpieczną przestrzeń z myślą o Twoim komforcie. Naszym celem jest zapewnienie skonkretyzowanego wsparcia dostosowanego do Twoich indywidualnych potrzeb. Podczas naszych spotkań priorytetem jest stworzenie jak najbezpieczniejszej przestrzeni do rozmowy, opartej na wzajemnym szacunku i otwartości. Naszym celem jest wsparcie osób, które stanęły w obliczu problemów emocjonalnych wywołujących poczucie bezradności, bezsilności i obawę o przyszłość. Jeśli więc omawiany problem dotyczy właśnie Ciebie – skontaktuj się z nami i umów na pierwszą konsultację.
Objawy ataku paniki
Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV), atakowi paniki towarzyszy co najmniej cztery z wymienianych objawów somatycznych, psychicznych lub poznawczyc
Objawy somatyczne (fizyczne)
Nagły epizod intensywnego strachu, paniki i silnego dyskomfortu może wystąpić bez konkretnego powodu, nawet gdy nie ma realnego zagrożenia. Czasami ataki paniki mają miejsce w nocy i charakteryzują się cięższym przebiegiem. Podczas pojawienia się napadu paniki współczulny układ nerwowy stymuluje nadnercza do wydzielania dużej ilości adrenaliny. Nadmiar tego hormonu może szybko wywołać następujące objawy fizyczne (somatyczne):
- zawroty głowy,
- uczucie duszności i zbliżającego się omdlenia,
- nudności,
- duszności, ból w klatce piersiowej,
- zlewne poty,
- bóle brzucha,
- drżenie rąk i/lub nóg,
- przyspieszona akcja serca, kołatanie serca,
- spłycony oddech,
- suchość w ustach,
- mrowienie ciała,
- uczucie dławienia,
- dreszcze lub uderzenia gorąca.
Objawy poznawcze i psychiczne
Objawy psychiczne i poznawcze bardzo często towarzyszą symptomom fizycznym.
- Silny lęk, niepokój, panika.
- Automatyczne myśli dotyczące śmierci.
- Katastroficzne myśli, negatywne skojarzenia.
- Poczucie zagrażającego życiu niebezpieczeństwa.
- Chęć ucieczki.
- Dyskomfort psychiczny.
- Uczucie odrealnienia własnej osoby, uczucie obcości samego siebie (depersonalizacja).
- Wrażenie funkcjonowania w nierealnym, fikcyjnym świecie (derealizacja).
- Zaburzony kontakt z otoczeniem.
Przyczyny ataku paniki
Atak paniki może być wywołany przez różnorodne czynniki, które mogą kumulować się przez długi czas. Nawet z pozoru drobna, lecz natarczywa myśl, która nie jest związana z aktualną sytuacją, może stać się bodźcem wyzwalającym napady paniki.
W przypadku ataku paniki czynnikami ryzyka są najczęściej:
- Czynniki temperamentalne (np. neurotyczność, wysoka wrażliwość na lęk).
- Czynniki środowiskowe (np. sytuacje wywołujące przewlekły stres, traumy, znaczące zmiany w życiu).
- Czynniki fizjologiczne.
- Czynniki genetyczne.
Dokładne przyczyny występowania ataków paniki nie są znane. Jednak podobnie, jak w przypadku wielu innych zaburzeń psychicznych, ataki paniki często pojawiały się u osób z rodziny pacjentów, co potwierdza, że w tym przypadku dziedziczenie i czynniki genetyczne odgrywają ważną rolę,
Dodatkowo warto podkreślić, że ataki paniki nierzadko współwystępują z innymi chorobami i zaburzeniami psychicznymi lub są ich konsekwencją. Uogólnione zaburzenia lękowe (GAD), zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD) i zespół stresu pourazowego to dolegliwości, które mogą stanowić przyczynę pojawienia się ataku. Podobnie choroby takie jak nadczynność tarczycy, hipoglikemia i choroba Wilsona zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się ataków paniki.
Skutki ataku paniki
Długoterminowe skutki ataków paniki mogą obejmować różne obszary życia jednostki. Osoby doświadczające ataków paniki mogą zmagać się z chronicznym stresem, obawami przed kolejnymi atakami, izolacją społeczną oraz trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. Długotrwałe doświadczanie ataków paniki wpływa negatywnie na jakość życia w każdej płaszczyźnie człowieka, prowadząc do ograniczeń w wykonywaniu codziennych czynności oraz relacji społecznych.
Pogorszenie zakresu zdrowia psychicznego to jeden z najbardziej odczuwalnych skutków nawracających napadów. Powtarzające się ataki paniki nierzadko prowadzą do rozwoju zaburzeń lękowych, depresji oraz innych zaburzeń emocjonalnych.
Skutki długoterminowe ataków paniki są złożone i indywidualne dla każdej osoby, dlatego tak bardzo istotny jest kontakt ze specjalistą w celu odpowiedniej diagnozy i leczenia tego rodzaju zaburzeń emocjonalnych.
Dlaczego należy udać się do specjalisty w przypadku napadów paniki?
Nieleczone ataki paniki mogą prowadzić do szeregu negatywnych skutków wtórnych. Pojawia się zjawisko tzw. “lęku przed lękiem” (lęk antycypacyjny), gdzie osoba doświadczająca ataków paniki obawia się ponownego wystąpienia napadu. Towarzyszy temu poczucie nierealności otoczenia, dezorientacji oraz strach przed utratą kontroli nad sobą czy rozwinięciem problemów psychicznych. Konsekwencją może być unikanie określonych sytuacji (np. spotkań z ludźmi, podróży samochodem czy korzystania z transportu publicznego), co często prowadzi do rozwoju lęku przed otwartymi przestrzeniami, opuszczeniem bezpiecznego miejsca, tłumem czy miejscami publicznymi.
Nie warto czekać na pogłębianie się tego stanu. Po doświadczeniu pierwszego ataku paniki zaleca się konsultację z lekarzem pierwszego kontaktu, psychoterapeutą lub psychologiem. Profesjonalne wsparcie może pomóc zidentyfikować przyczyny ataków oraz nauczyć skutecznych strategii radzenia sobie z nimi.
Czym różni się atak paniki od nasilonego lęku?
Atak paniki charakteryzuje się nieprzewidywalnym wystąpieniem, które opisywane jest przez osoby go doświadczające, jako “nagła katastrofa”. Zazwyczaj trwa od kilku lub kilkunastu minut do maksymalnie dwóch godzin, a ekstremalne nasilenie objawów ma miejsce po 5-10 minutach od początku ataku. Następnie objawy stopniowo ustępują. Około 3% populacji doświadcza panicznego przerażenia, co czyni ataki paniki jednym z najczęstszych problemów emocjonalnych tuż obok depresji. Często ataki paniki współistnieją z innymi zaburzeniami lękowymi, takimi jak nerwice.
Różnicowanie między objawami ataku paniki a doświadczaniem nasilonego lęku może być trudne, ponieważ ich symptomy są podobne. Istnieją jednak pewne wskazówki, które mogą pomóc w odróżnieniu tych stanów:
- Intensywność objawów – objawy ataku paniki są intensywne i niepokojące, podczas gdy objawy lęku mogą mieć różną intensywność – od łagodnego do ciężkiego.
- Nasilenie objawów – symptomy ataku paniki szybko się nasilają, natomiast objawy lęku mogą stopniowo narastać w określonym czasie.
- Czas trwania – atak paniki zazwyczaj trwa kilka do kilkudziesięciu minut, podczas gdy objawy lęku mogą utrzymywać się przez dłuższy czas.
Rozpoznanie i właściwe odróżnienie ataków paniki od nasilonego lęku jest kluczowe dla skutecznego leczenia i zarządzania tymi stanami emocjonalnymi. W przypadku doświadczenia powtarzających się objawów zaleca się konsultację ze specjalistą zajmującym się zaburzeniami psychicznymi.
Potrzebujesz pomocy specjalisty? Odezwij się do nas!
Napady paniki, a więc zespół lęku napadowego można i trzeba leczyć. Leczenie epizodów paniki najczęściej opiera się na psychoterapii połączonej z farmakoterapią (w cięższych przypadkach). Wsparcie specjalisty ma dwa główne cele: przerwanie napadu lęku oraz zapobieganie kolejnym stanom paniki.
W przypadku ataków paniki podstawową metodą leczenia jest psychoterapia, szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Terapia poznawczo-behawioralna, znana też jako CBT, to bardzo skuteczny sposób leczenia ataków paniki. Badania pokazują, że aż około 85-87% osób, które przechodzą przez tę terapię, widzi znaczną poprawę. To oznacza, że większość pacjentów, którzy zdecydują się na CBT, czuje się lepiej po zakończeniu terapii. Co ciekawe, CBT może pomóc nawet tym osobom, które wcześniej nie miały poprawy po przyjmowaniu leków.
Nasze Centrum Psychoterapii Blisko oferuje profesjonalną pomoc w trzech lokalizacjach: dwa gabinety w Gdańsku oraz jeden w Nowym Dworze Gdańskim, a także możliwość sesji online. Zespół doświadczonych psychologów i psychoterapeutów jest gotowy pomóc w różnych kryzysach psychicznych, dążąc do poprawy jakości życia i komfortu psychicznego pacjentów. Umów się na pierwszą konsultacje. Zrób pierwszy i być może najważniejszy krok ku polepszeniu jakości Twojego życia.
